حوزه علمیه امام رضا (ع) حوزه علمیه امام رضا (ع)
جلسه تفسیر سوره برائت توسط حجت الاسلام والمسلمین طاهایی
بخش اول؛ معرفی سوره
سوره‌ای درباره موضعگیریهای جامعه اسلامی
زمان و مکان نزول
بی‌تردید تمام سوره‌ی توبه در مدینه نازل شده.
در سال هشتم هجرت مکّه فتح شد. این سوره در سال نهم هجرت بر پیامبر اکرم(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شد و در سال دهم، پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) به حجّهالوداع رفتند.
آغاز سوره
برخی درباره‌ی نیامدن «بسم الله» در آغاز این سوره گفته‌اند: چون این سوره دنباله‌ی سوره‌ی انفال است، «بسم الله» ذکر نشده. برخی دیگر بر اساس روایتی از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) گفته‌اند: «بسم الله» پیام لطف خدا است و با گفتن آن، رحمت و بخشایندگی خدا را اعلام میکنیم؛ درحالی‌که در این سوره صحبت از جنگ و قتال است؛ «بسم الله» برای امان و رحمت است و این سوره برای رفع امان؛ ازاین‌رو در آغازِ چنین برائت‌نامه‌ای، آوردن «بسم الله» مناسبت ندارد.
نامهای سوره
۱. برائت: چون برائت و بیزاری از کفّار در این سوره آمده و سرآغاز آن نیز همین برائت است.
۲. توبه: دلیل این نام‌گذاری، یادآوری زیاد مسئله‌ی «توبه و بازگشت» در این سوره است.
۳. فاضحه: یعنی افشاگر؛ چون این سوره افشاگر و رسوا‌کننده است و تمامی چهره‌های کریه نفاق و منافقان را رسوا میکند.
۴. مُبَعثِرَه: یعنی کاوش‌کننده؛ چون این سوره از افکار و اندیشه‌های منافقان و شیوه‌ها و نیرنگهای آنان برای از‌بین بردن مسلمانان، پرده بر‌میدارد.
و…
فضیلت سوره
پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هرکس سوره‌ی انفال و برائت را بخواند من شفیع اویم و روز قیامت شهادت میدهم که او از نفاق مبرّا است، و به او به عدد هر مرد و زن منافقی در دنیا ده حسنه داده میشود و ده گناه از او محو میشود و ده درجه بالا برده میشود و عرش و حاملان عرش مادامی که او در دنیا زندگی میکند برایش درود میفرستند.»
خطوط کلّی سوره
موضوعات این سوره عبارتند از:
الف: روابط مسلمانان با کفّار و مشرکان.
ب: چگونگیِ جهاد و قتال مسلمانان با کفّار و مشرکان.
ج: قتال با اهلِ‌کتاب.
د: معرّفی منافقان و چگونگیِ برخورد مسلمانان با آنان.
ه : برانگیختن و تحریضِ مؤمنان بر قتال و برخورد با متخلّفان از جهاد.
و: کیفیّت ولایت و عدم ولایت کفّار.
ز: زکات.
در این سوره آیات فراوانی به دو بخش جهاد با کفّار و منافقان اختصاص یافته است.
محتوای کلّی سوره
این سوره برای زوایا و ابعاد مختلف اجتماع و جامعه‌ی اسلامی مباحثی دارد که قابلِ‌توجّه و دقّت است. از اوّل تا آخر این سوره احکامی ذکر شده است که به عموم مسائل اجتماعی و موضعگیریهای جامعه‌ی اسلامی در برابر گروه‌های مختلف نظر دارد.
